Kurkiem Wrocławskim (Hahnenkrähe) nazywano kolumnę z piaskowca w formie przydrożnej kapliczki, stojącą na skwerze pomiędzy ulicami Legnicką, Zachodnią i Czarnieckiego.

Zdjęcie nr

Zdjęcie nr 1

Pomnik ten powstały w 1555 roku i ufundowany przez władze miejskie prawdopodobnie pełnił rolę słupa granicznego pomiędzy dobrami miejskimi i wsią Szczepin, stanowiącą posiadłość wrocławskich klarysek. Oprócz tego pełnił także rolę drogowskazu, miejsca odpoczynku a po wchłonięciu tego miejsca przez miasto pozostał niewątpliwą ozdobą i atrakcją.

Głowica kolumny umieszczona na wysokim słupie (ok. 3,60 m), dołem czworobocznym, górą ośmiobocznym, ozdobiona była czterema płaskorzeźbami przedstawiającymi: Ukrzyżowanie Chrystusa, koguta (od którego pochodzi nazwa), rycerza na koniu oraz literę "W".

Zdjęcie nr 2

Kolumna do 1945 roku była także imienniczką ulicy Stacyjnej (An der Hahnenkrähe) łączącej ulicę Legnicką z ulicą Strzegomską.


Z owym pomnikiem związana jest stara wrocławska legenda :

Der Hahnenkrähe Pracował we Wrocławiu pewien czeladnik kołodziejski. Był on dzielnym i pilnym rzemieślnikiem. Chętnie otworzyłby własny zakład gdyby nie był zbyt ubogi. Pewnego dnia postanowił ruszyć w świat, aby zdobyć pieniądze na ten cel. Jego narzeczona mieszkała w Leśnicy i kochała go z całej duszy. Powierzyła mu pierścień i jednocześnie dała mu przyrzeczenie być mu tak długo wierną jak utrzyma pierścień. Z ufnością w przyrzeczenie swojej kochanej narzeczonej ruszył na obczyznę zdobyć pieniądze i majątek, aby móc poprowadzić swoją narzeczoną do ołtarza. Podczas swojej wędrówki wpadł niestety w rosyjską niewolę i został zesłany na Syberię. Tam musiał pracować w kopalni. Już 20 lat spędził na Syberii i nie było dla niego widoków na ucieczkę z niewoli. Jedynie przekonanie o wierności swojej narzeczonej dodawała mu otuchy. Wtedy skruszył swój pierścień. Pełen smutku bliski był zwątpienia, że ujrzy kiedykolwiek swoją ukochaną. Tak pogrążonemu w rozpaczy kołodziejowi ukazał się duch. Zdradził mu, że następnego dnia jego narzeczona będzie miała wesele. Jego rozpacz nie miała granic. Postanowił zaprzedać duszę diabłu, aby do tego nie dopuścić. Diabeł pojawił się i powiedział: "Jestem! Czego chcesz ode mnie?" "Dostaniesz moją duszę" odpowiedział mu, "jeśli znajdę się w moich rodzinnych stronach, w Leśnicy, jutro o świcie, przed pierwszym pianiem koguta." Diabeł zgodził się, wziął go pod swój płaszcz i poleciał z nim w stronę ojczyzny. Kiedy byli krótki odcinek za Wrocławiem usłyszeli pierwsze pianie koguta. Kołodziej nakazał zatrzymać się diabłu i oznajmił, że w tej sytuacji umowa nie została dotrzymana i jest nieważna. Diabeł opuścił go jak niepyszny. Kołodziej natychmiast pospieszył do kościoła w Leśnicy gdzie zobaczył parę narzeczonych, kroczących do ołtarza. Jego narzeczona rozpoznała go natychmiast, po złotym pierścieniu, który na szczęście zachował. Opuściła natychmiast stojącego przy niej pana młodego, rzuciła się w ramiona uznanego za zmarłego oblubieńca i wyszła za niego za mąż. Szczęśliwy małżonek stał się wkrótce powszechnie szanowanym, czcigodnym mistrzem kołodziejskim. Na pamiątkę wydarzenia i z wdzięczności za swe uwolnienie kazał w miejscu gdzie zapiał kogut wznieść ok. 4 metrowej wysokości, ośmioboczną kamienną kolumnę z czworo ściennym zwieńczeniem gdzie umieszczono: wizerunek ukrzyżowanego Zbawiciela, postać jeźdźca, łacińskie W i koguta. Za: Oskar Kobel ,Sagen aus Schlesien

Istnieje również analogiczna legenda o rodowodzie piastowskim głosząca, iż monument miał ufundować dworzanin Henryka Pobożnego, niejaki Henczko:

Wedle legendy ów Henczko, na skutek intryg innego rycerza, Leutka, dostał się do niewoli tureckiej. Gdy w niej przebywał Leutko usilnie namawiał jego żonę, Matyldę, aby wyszła za niego za mąż, dowodząc, iż Henczko już nie żyje. Taksię złożyło, że w tym czasie nieszczęśliwemu jeńcowi przyśniło się, iż jego żona wychodzi za mąż za innego. Przejął się tym tak bardzo, że na pomoc w szczęśliwym powrocie do domu obiecał diabłu duszę. Umowa stanęła, przy czym jednak Henczko zastrzegł sobie, iż do Wrocławia zostanie przeniesiony we śnie; gdyby się obudził to dusza na rzecz diabła nie miał utracić. Diabeł uniósł Henczka, ale gdy byli u wrót Wrocławia, nastąpił świt, zaczęły piać koguty i obudziły śpiącego. Stało się to właśnie na dzisiejszej ul. Legnickiej, w pobliżu ul. Czarnieckiego. Na tę pamiątkę Henczko wzniósł tutaj ową kolumnę. Legenda kończy się stwierdzeniem, że Henczko wrócił do swego domu w ostatniej chwili, by zapobiec ślubowi Matyldy z Leutkiem; w tym dniu mieli oni bowiem się pobrać. Za: Zygmunt Antkowiak, Pomniki Wrocławia, Wrocław 1985 autor niestety nie podaje źródła, ani bibliografii

Powojenne losy pomnika są niejasne, jedne źródła podają, że uległa całkowitemu zniszczeniu podczas działań wojennych w 1945 roku :

Znacznie uszkodzona w końcowej fazie II wojny światowej, po 1945 r. bezpowrotnie zaginęła. Cyt. za: Atlas Architektury Wrocławia, pod red. J. Harasimowicza, Wrocław 1998

Co wydawało by się całkiem prawdopodobne ale...

Tygodniowy Dodatek Ilustrowany "Pioniera" z 14 kwietnia 1946 roku, informuje nas, że :

Podczas działań wojennych w 1945 roku kolumna została uszkodzona, ale najważniejsza jej część, owo zwieńczenie z rzeźbami, ocalała. W związku z tym gazeta apelowała o ratowanie cennej pamiątki - zrekonstruowanie słupa i ustawienie na dawnym miejscu. Dalsze losy zabytku nie są znane. Za: Zygmunt Antkowiak, Pomniki Wrocławia, Wrocław 1985

Powyższa informacja kłóci się jednak z tą, jaką możemy odnaleźć w przewodniku po Wrocławiu z 1970 roku :

I oto znów ul. Legnicka i jeszcze jedno echo przeszłości - na zielonym spłachetku SłUP GRANICZNY (rekonstrukcja), z czterema płaskorzeźbami: literą miasta, Chrystusem na krzyżu, jeźdźcem od strony odrzańskiej i zagadkowym kogutem od strony zach., stąd poszła nazwa wrocławskiego Kurka. Na tym miejscu stała przed 1555 starsza kolumna. Cyt. za: WROCłAW - przewodnik po dawnym i współczesnym mieście, pod red. J. Rutkowskiej, Warszawa 1970

Jak było naprawdę, kiedy monument zniknął i dlaczego ? - tego nie udało mi się ustalić.

Przypuszczalne okoliczności zaginięcia słupa to przebudowa ulicy Legnickiej lub budowa pobliskich bloków - liczę na pomoc w ustaleniu tychże okoliczności lub chociaż zawężenia przedziału czasowego, w którym to te inwestycje były przeprowadzane.

Mam nadzieję, że uda się odnaleźć fotografie opisywanego pomnika z różnych okresów, zarówno przedwojenne jak i powojenne.

łudzę się także, iż doczekam takiego dnia, w którym nastąpi odsłonięcie zrekonstruowanego Kurka Wrocławskiego.

---

Opracowanie: Yahoo
Tłumaczenie legendy: Tomek Szanfisz i PP

---