Nie wiem czy czytający się ze mną zgodzą, ale wiedza o tym miejscu wśród wrocławian nie jest zbyt powszechna.
Przeprowadziłem ankietę wśród wrocławskich taryfiarzy zadając im pytanie gdzie znajduje się Mauzoleum Piastów Wrocławskich. Na 10 indagowanych dokładną lokalizację podało dwóch (prawie).
Mauzoleum znajduje się w kościele św. Klary przy placu Nankiera. Fundatorką budowli była żona Henryka Pobożnego księżna Anna. Heniek jak wiemy miał to nieszczęście spotkać się z Tatarami pod Legnicą w 1241 r. a ci nie uszanowali niewiernego w ich mniemaniu i nabili mu uciętą głowę na włócznię. Scena ta jest uwieczniona na ołtarzu, który był w kościele Bernardyńskim jak i w manuskrypcie "Żywot św. Annyâ€.
Kościół św. Klary był malutki wiec po jego konsekracji w 1260 roku dobudowano drugą nawę i to tę cześć widzimy z ulicy (patrz zdjęcie nr 1
). Nowa nawa miała wezwanie św. Jadwigi, żony Henryka Brodatego. Jadwiga była teściową księżnej Anny. Nawę tą będziemy nazywać kaplicą św. Jadwigi.
Wzniesienie murowanej budowli pozwoliło przenieść się Klaryskom z drewnianych zabudowań do murowanego klasztoru. Obie nawy zostały przykryte wspólnym dachem.
W trzeciej ćwierci XIV w. nowa nawa uzyskała sklepienie krzyżowo-żebrowe, obcięto w niej przypory we wnętrzu oraz ją otynkowano. Oba wnętrza uzyskały nowa posadzkę, która podwyższyła ich poziom o około 1 metra.
Pod koniec XVII wieku kościół był już za mały dla licznego zakonu przebudowano go, więc w stylu barokowym dodając mu wieżę i podwyższając. W 1810 roku nastąpiła sekularyzacja i zakon opuścił swoją siedzibę decyzją władz pruskich. Od 1811 roku klasztor i kościół znajduje się w rękach Urszulanek.
Budowla ta zasłużyła na miano bycia mauzoleum faktem pochowania w niej dwudziestu kilku przedstawicieli rodu piastowskiego.
Niestety do wybuchu ostatniej wojny znane były tylko trzy nagrobki. Już barokowa przebudowa doprowadziła do usunięcia większości płyt nagrobnych, które zostały usunięte lub ukryte pod posadzką. Rzeźba nagrobna Henryka VI zdjęta z tumby została wmurowana we wnękę kaplicy św. Jadwigi. Sama tumba przepadła.
Wojna spowodowała zaginięcie pamiątek i dzieł sztuki z kościoła pozostawiając uszkodzone i niekompletne nagrobki.
Paradoksalnie jednak to wojna przyczyniała się do odkrycia ośmiu zaginionych nagrobków jak i szczątków fundatorki. Płyty były zakopane pod posadzką, porozbijane. Po wojnie wystrój barokowy przywrócono tylko kaplicy św. Jadwigi, mauzoleum przeniesiono do pierwszej nawy, którą zrekonstruowano w duchu średniowiecza. Miejsca pochówków szczątków książęcych pozostało bez zmian w kaplicy.
Rekonstrukcji Mauzoleum dokonał prof. Edmund Małłachowicz, autor opracowania pt." Mauzoleum Piastów Wrocławskich" będącego źródłem tego opracowania. Wydało je Dolnośląskie Towarzystwo Oświatowe w roku 1975 we Wrocławiu (patrz zdjęcie nr2 )
Jedynym elementem, który niestety szpeci nowe Mauzoleum jest żelbetowy strop, który kojarzy się raczej z bunkrem niż budowlą sakralną. Pierwotny poziom posadzki obrazuje wnęka po lewej stronie od wejścia z klasztornego korytarza.
W połowie uzupełniona tablica (patrz zdjęcie nr 3
) w kaplicy św. Jadwigi wylicza pochowane tu osoby.
Są to:
-księżna Anna, córka króla Czech, małżonka księcia wrocławskiego Henryka II i zarazem fundatorka klasztoru, zmarła w 1265.r,
-Beatrix, małżonka margrabiego brandenburskiego, także córka króla Czech, zmarła w 1290 r.,
-Henryk III, książę Śląska, zmarł w 1266 r.,
-Henryk V, książę Śląska, zmarł w 1296 r.,
-Henryk VI, książę Śląska, zmarł w 1335 r.,
-Elżbieta, małżonka Henryka V,
-Elżbieta i Anna, córki Henryka V,
-Jadwiga, córka Henryka II,
-Ofka, Jutta, córki książąt wielkopolskich,
-Jadwiga głogowska, Elżbieta opolska,
-Jutta ziębicka, Jadwiga, Anna i Jutta niemodlińskie,
-Małgorzata toszecka i serce legnicko- brzeskiej Karoliny ostatniej z Piastów.
Najbardziej okazałym jest tumba i płyta grobowca Henryka VI (patrz zdjęcie nr4
).
Obecna tumba jest repliką a sama płyta była przed wojną wmurowana w ścianę (patrz zdjęcie nr 118947). Z przekazów wiemy, że była też eksponowana zbroja i tarcza księcia.
Napis na płycie nagrobnej brzmi cytuję - "Rok 1335 w noc św. Katarzyny okrutna śmierć wydarła panowanie Henrykowi VI, księstwo wrocławskie ostatecznie przekazując władzom czeskim". Napis, więc wyjaśnia, z czym najlepiej kojarzyć tego ostatniego bezpotomnego władcę Wrocławia.
W mauzoleum jest naszkicowane drzewo genealogiczne Piastów Śląskich, co pozwala ich ułożyć w jakimś porządku.
Jednak najbardziej poetyckie epitafium ma ostatnia z rodu Piastów Karolina. Zacytuję jego fragment-"...Karolina ostatni potomek wielkiego rodu Piastów, urodzona w 1652 roku 2 grudnia, zmarła w roku 1707, 24 grudnia żyła 930 lat w osobach przodków swoich..." Serce Karoliny spoczywa w srebrnej urnie we wnęce pomiędzy nawami (patrz zdjęcie nr5
). Jak urna przeżyła etap szabrownictwa to spora zagadka.
I kiedy miałem już kończyć wpadała mi w rękę stojąca od dawna w mojej bibliotece książka – „Książęce rezydencje fundacje i mauzolea w lewobrzeżnym Wrocławiu†Pana profesora Małachowicza wydana w Oficynie Wyd. Politechniki. Wrocławskiej, Wrocław 1994(patrz zdjęcie nr 6
).
I tam jest wyraźnie napisane, że nie spenetrowano do końca 2 metrowej warstwy podłogi w mauzoleum. Tam dalej mogą kryć się zaginione płyty i inne detale! Tylko, jakiej wojny potrzeba, aby przekopać na nowo ten obiekt?
P.S. Mam oczywiście plan kościoła św. Klary ale nie mam zgody na publikację. Wiem, że trudno jest przekazać słowami obraz więc nie pozostaje nic innego jak tam zawitać. Wejście jest gratis ino trza coś dać na ofiarę. A ja jestem taka ofiara, że wybierałem się tam ze 20 lat, ale w końcu mi się udało. Nigdy nie jest za późno drodzy Wrocławianie.
Kiciek
