W latach czterdziestych XIX wieku we wsi Sacrau (Zakrzów),kr.Oels (pow. Oleśnica), właściciel młyna wodnego o średniowiecznym jeszcze rodowodzie na rzece Dauber (Dobra) – Hartmann zdecydował się zamienić profil produkcji – zamiast mleć zboże otwiera młyn papierniczy i mały zakład produkujący papier czerpany. W roku 1851 następuje kolejny etap w dziejach zakrzowskiego młyna, przedstawiciel znanej wrocławskiej rodziny księgarzy, wydawca “Schlesische Zeitung”, Heinrich von Korn nabywa ów młyn. A w roku 1853 powstaje firma “Bock & Korn”. Wspólnikiem Korna jest Johannes Andreas Bock. Rok 1858 jest kolejnym przełomowym rokiem zarówno dla papierni jak i dla miejscowości Zakrzów, zaczyna się bowiem przekształcanie młyna papierniczego w pierwsze zakrzowskie przedsiębiorstwo przemysłowe z prawdziwego zdarzenia. Zainstalowano liczne maszyny wiele z nich napędzano przy wykorzystaniu nurtu rzeki Dobra , płynącej podziemnymi tunelami pod wieloma budynkami papierni .
Papiernia staje się największą wytwórnią papieru na Dolnym Śląsku, zatrudnia 120 pracowników, a jej sztandarowym produkcją jest wytwarzanie tapet. W 1869 r. zamontowano drugą maszynę papierniczą.
W roku 1893 ze spółki ustępuje Max Bock, a Heinrich von Korn zostaje jej jedynym właścicielem. Dnia 9 lutego 1893 roku powstaje firma “Paperfabrik Sacrau, G.m.b.H., Breslau”. W 1907 roku firmę odziedziczył Richard Bergmann von Korn wnuk Heinricha.

Zabudowania Papierfabrik Breslau - Sacrau Zdjęcie nr 1 Zdjęcie nr 2 Zdjęcie nr 3   Zdjęcie nr 4   Zdjęcie nr 5 Zdjęcie nr 6

Firma dba również o potrzeby mieszkaniowe swoich pracowników w rejonie dzisiejszych ulic Konrada Wallenroda, Kopańskiego i Bora-Komorowskiego powstaje pierwsze osiedle dwurodzinnych domków tak zwany Familienhauser Feierabendsiedlung - w skład, którego wchodzą również dwa wielorodzinne domy dla rencistów – pracowników Papierfabrik Breslau-Sacrau.

Zabudowania pierwszego osiedla - Familienhauser Feierabendsiedlung Zdjęcie nr 7 Zdjęcie nr 8 Zdjęcie nr 9   Zdjęcie nr 10   Zdjęcie nr 11 Zdjęcie nr 12

Drugie osiedle w rejonie dzisiejszych ulic łuczników, Armii Ludowej, Odrodzenia Polski, Ornej i Okulickiego liczyło dużo więcej budynków wszystkie miały wspólną cechę zbudowano je z czerwonej cegły klinkierowej .

Zabudowania drugiego osiedla - "Klinkierówka" Zdjęcie nr 13 Zdjęcie nr 14 Zdjęcie nr 15

W 1883 r. istniało już 7 domów pierwszego osiedla w tym dwa domy rencistów natomiast pod koniec wojny wszystkich domów pracowniczych było już 120.


Światowy kryzys gospodarczy z 1929 roku okazał się początkiem końca papierni , w wyniku stracenia płynności finansowej rodzina von Kornn straciła wpływy na losy zakładu i podupadłą już fabrykę przejęła firma Ewalda Schoellera.

W latach 1939-1945 na terenie zakładu istniał podobóz pracy przymusowej .

W wyniku działań wojennych w 1945 roku i działalności wojsk radzieckich w fabryce następują znaczne zniszczenia. Sowieci wywieźli prawie całe wyposażenie młyna, linii produkcji surowego papieru, produkcji tapet i drukarni. Rok 1946 to nowy okres dla fabryki rozpoczynają działalność Wrocławskie Zakłady Wyrobów Papierowych - Fabryka Kartonażu Zakrzów. W roku 1952 firma zostaje przeniesiona do Chojnowa, a w opuszczonych pomieszczeniach swoją siedzibę znajdują powołane w listopadzie 1952 roku Zakłady Metalowe - obecny Polar. Budynki po papierni znajdują w dalszym ciągu w dobrym stanie technicznym, a charakterystycznym punktem jest ceglany komin o wysokości 102 m, wzmiankowany jako ciekawostka już w 1927 roku. W artykule prasowym z 1971 roku wymieniona jest natomiast zabytkowa wieżyczka z zegarem na szczycie jednej z hal produkcyjnych w okolicach bramy wejściowej przy ul Przedwiośnie. Ponadto na portalu budynku dawnego papierniczego młyna (rejestr zabytków nr 951/698 z dnia 11 października 2004 r.) znajduje się data 1535 odnosząca się do powstania wodnego młyna, który miał być protoplastą zakładów. Zachowana część starej papierni uległa wielu przebudowom, ale układ budynków jest nadal czytelny i zachował się częściowo wystrój architektoniczny - w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego z 2006 r. objęto strefą ochrony konserwatorskiej cały obszar kompleksu dawnej papierni Sackrauer Papier & Zellstoffwatenfabrik G.m.b.h.

Zabudowania Papierfabrik Breslau - Sacrau i siedziba WZWP Zdjęcie nr 16 Zdjęcie nr 17 Zdjęcie nr 18   Zdjęcie nr 19   Zdjęcie nr 20 Zdjęcie nr 21

Źródła:
1.UCHWAłA NR XLVI/3012/06 RADY MIEJSKIEJ WROCłAWIA z dnia 12 stycznia 2006 r.
w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego zachodniej części zespołu urbanistycznego Zakrzów we Wrocławiu
2. Monografia historyczna Dolny Śląsk - Wojciech Wrzesiński
3.Encyklopedia Wrocławia 2006
4.www.wroclaw.dolny.slask.pl

Opracowanie :
kate16 / www.wroclaw.dolny.slask.pl
Zdjęcia :
www.wroclaw.dolny.slask.pl